Saygıdeğer Öğretmenlerim,
Gerek kendimiz için gerekse öğrencilerimiz için hedef belirleyemiyor ya da belirlenen hedefte programa sadık kalınamıyorsa, bu yazımız tam da siz değerli öğretmenlerim için klavyeme alındı. Aşağıdaki soruları cevaplayarak konumuza hızlı bir dalış yapalım.
Hedef nedir?
Hedef belirlemek neden gereklidir?
Hedef nasıl belirlenmeli?
Hedef belirleme kriterleri nelerdir?
Gelin şimdi tüm bu sorulara sırasıyla cevap verelim.
Öncelikle hedef nedir? Ne değildir?
Hedef; amaca ulaşmada uygun yöntem ve araçlar belirleyerek nasıl kullanılacağına karar vermektir.
Genelde hedef, amaç ile karıştırılır. Amaç; istenilen sonuçtur. “Neden?” sorusunun cevabıdır. Hedef, amaca ulaşmayı sağlayan stratejilerdir. “Nasıl?” sorusunun cevabıdır. Amaç, nihai sonuçken, hedef amaca ulaşmada neyi, nasıl yapmanız gerektiğini belirlemektir.
Hedef, hayal de değildir. Hedefler, ilk hayal etmek ile başlar ve hayalden hedefe dönüşür. Bir bakıma hedef, hayalden doğar. Hayal ve hedef zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılsa da aslında birbirini tamamlayan farklı şeylerdir. İnsan hayalleri için harekete geçmez, fakat hedefleri için harekete geçer.
Hedef belirlemek neden gereklidir?
Nereye gitmek istediğinizin bir önemi yoksa, gittiğiniz yönünde bir önemi yoktur. Hayatınızda bir amaç yoksa, hedef belirlemenizin de bir önemi yoktur. Biz değerli öğretmenlerin amacı eğitim olduğu için kendimize ve öğrencilerimize hedefler belirlemeliyiz.
Pek çok insanın, kısa veya uzun vadede amaçları arasında mutlu olmak, başarılı olmak, iyi bir yaşam sürmek vardır. Hedef, bu amaçları elde ederken uygulanması gereken birtakım teknikleri belirlemekten geçer. Sadece sonuca odaklanırsanız, hangi yönde nasıl gideceğinizi bilemezsiniz. Doğru hedefler, sonuca giden yolda ihtiyacımız olan itici gücü beslerken, oluşturduğumuz yol haritası öğretici bir pozitif deneyim kazanmamızı destekler.
Bunun yanında şu an bulunduğumuz durum ile varmak istediğimiz durum arasındaki farkı görerek, hangi davranışları sergilememiz gerektiğini bilmemizi sağlar. Eğitim yolu uzun olduğu için öğrencilerin sık sık motivasyonları düşer. Doğru zaman yönetimi ile planlanan hedefler motivasyonu olumlu etkileyerek, kişinin kendisini daha kolay organize etmesini destekler. Bu sayede olumsuz durumlar öngörülerek, bu durumlarla daha kolay başa çıkılır.
Hedef nasıl belirlenmeli?
Burada hedef belirlemede özellikle öğrenciler üzerinde oldukça etkili olan smart hedef metodundan bahsetmek isteriz. Buna 5 adımda hedef belirlemede diyebiliriz. Smart hedef metodu:
- Spesifik olmalı;
Hedefiniz size özgü, özellikli ve net olmalıdır. Bunun yanında akıllı, uyumlu, güçlü, olumlu ve anlamlı olmalıdır. Hedef ilk olarak hayaller ve istekler ile başlar. Devamında hayallerden detaylara geçilir. “En iyi üniversiteyi kazanmak istiyorum,” demek, başarılı bir hedef değil, hayaldir. Doğru hedef belirleme “Girmek istediğim üniversitenin, şu bölümünde okumak istiyorum. Bu üniversitede okumam için kaç puan almam gerekir. Bu üniversitenin kabul puanı nedir?” şeklinde olmalıdır.
İçeriğinin net bir şekilde belirlenmesi gerekir. Net olmak için bilinmesi gereken sorular “Ne yapmak istiyorum? Bu hedef neden önemli? İstenilen hedef sizin kontrolünüzde mi?” Yani kendiniz için hedef belirlerken hedefiniz çevre ile uyumlu olmak adına beklentileri karşılamak için mi belirleniyor? Ya da öğrenci için ise, istenilen hedef öğrencinin mi yoksa velinin mi isteği? Unutulmamalıdır ki, hedefte sorumluluk kararı alan kişiye aittir.
Bu konuda “Ne istiyorsun?” sorusuna net cevap verilmelidir. Genelde bu soruya ne istenmediği cevabı ile karşılık verilir. “Başarısız olmak istemiyorum, Sınavdan düşük not almak istemiyorum, Velime mahcup olmak istemiyorum,” şeklinde cevap alınır. Bu alış-verişe çıkarken, alınmayacaklar listesi yapmak gibidir. Varın siz düşünün…
- Ölçülebilir olmalı;
Hedef, soyut bir kavramdır. Ve her zaman soyut kavramlarla çalışmak daha zordur. Özellikle uzun soluklu hedeflerde, mümkün oldukça somutlaştırmamız gerekir. Bunun da en güzel yolu, hedefi parçalara bölebilmektir. Parçalara bölmek hem arada düşen motivasyonu yükseltecek hem de yapılan değerlendirmeler ilerlemenizi görmenizi sağlayacaktır. Mesela; “Benim bu derse çok çalışmam lazım,” demek ölçülebilir bir hedef değildir. Yérine “Ben bu derse hazır olmak için günlük 40 dakikalık 2 oturumdan 2 haftalık çalışma yapmalıyım, ya da sınava hazırlanmam için günlük 25 soruluk 3 test çözmeliyim,” şeklinde saptamak gerekir.
- Erişilebilir olmalı;
Hedef gerçekçi ve kendinde biten bir şey olmalı. Mesela; denemelerde çok düşük not alan bir öğrencinin bir haftalık çalışma ile başarıya ulaşması pek mümkün değildir.
Bunun yanında hedef yakın çevre tarafından kabul görür uyumlulukta olmalıdır. Hedef belirlerken yakın çevrenizin etkisi altında kalın demiyorum. Sadece yakın çevrenin, hedefinize etkisini bilmeli ve sonuçlarını hesaba katmalısınız.
- Gerçekçi olmalı;
Ayakları yere basan, ulaşılabilir, elde edilebilen hedefler olmalıdır. Kendinizi zorlayan hedefler olabilir tabi ki. Fakat sizi aşan durumlar üzerinden hedef belirlemeniz gerçekçi olmaz. Sizde biten bir şey olmalı. Bu durumu anlamanın en güzel yolu “…Var mı?” sorusuna cevap vermektir. “Bunu yapabilecek yeteneğim var mı? Bunu alabilecek mali gücüm var mı? Hedefimdeki eğitim etkinliğini yetiştirebilecek zamanım var mı?” gibi. Mesela; hedefi sınavdan 100 puan almak olan öğrencinin geçmiş sınav notu 60 ise bu hedef gerçekçi ve akıllı bir hedef olmaz. Ya da hedefi tıp kazanmak olan öğrencinin mevcut durumu barajı zor geçiyorsa, bu da gerçekçi bir hedef olmaz. Hedefte çıtayı doğru yere koymak önemlidir.
- Zamanı olmalı;
Belirlenen hedefin başlama ve bitme zamanı olmalıdır. Zamanı belli olmayan hedefler sürekli ertelenir. Mesela; diyelim ki öğretmenin amacı, okulun ikinci dönemi Türkçe dersinden 4 ünite işlemek. Bunun için kendisine bir hedef belirliyor ve hedefi Mayıs’ın ilk haftasına kadar bu 4 üniteyi sınıfta işlemek. Burada zaman sınırı konulması ve arada rakamlarla takip edilmesi, doğru bir hedef takvimi olur. “Bugün ne yapmalıyız? İki hafta sonra hangi konuyu işlemeliyim? İki ay sonra öğrenciler hangi ünitede olacaklar?” şeklinde çalışma yapmamız, verimliliğimizi artırarak düzenli takip etmemizi destekler.
Unutmayalım ki hedefte en önemli olan şimdi yapmaktır. Erteleme, üşenme, vazgeçme.
Saygılarımla.
