Saygıdeğer Öğretmenlerim,
Uyum haftasını geride bıraktığımız şu günlerde, öğrencilerimizi ve velilerimizi yeteri kadar tanıyabildiğimizi düşünüyoruz. Yeni mevzumuz, derslere nasıl başlamamız gerektiği olabilir. Bizdeki derse başlama heyecanına öğrencilerimizi de dahil etmeye ne dersiniz?
Öğrencilerimizin derslerin başlaması için heyecanlanması size gerçekçi gelmedi mi? Bu durumu bir hayal edin. Sınıfımıza girdiğimizde öğrencilerimiz sıralarında kitaplarını açmış bizi bekliyor. Her bir öğrencimiz, dün tanıştırdığımız yeni konuya çalışarak gelmiş. Bu konuda size akıl verecek değilim tabi ki, ama yöntemini gösterdiğim de eminim sizde bunu bilmek isteyeceksiniz. Biliyorum ki tercih hakkınız olsaydı siz de böyle bir sınıfta öğretmen olmayı seçerdiniz. Kimi insanlar nedense bu durumun gerçek dışı olduğunu düşünür. Tabi ki sizde inanmaya mecbur değilsiniz. Sadece vereceğim bilgileri bilmek isteyeceğinizi düşünerek sizin ile paylaşmak istedik.
Yazımın başında bahsettiğim sınıfın gerçek olabileceğine, şimdi daha bir inandığınızı düşünüyoruz. Yukarıda koyu renkte belirttiğimiz ifade kalıpları hipnotik dil kalıplarıdır. Bu isim size yabancı geldiyse buna ikna teknikleri, zihin dil kalıpları veya etkili iletişim sırları da diyebiliriz. Amacımız, olumsuz deneyimler yaşamadan, herkes için faydalı olacak bir durumu, olumlu dil kalıplarını kullanarak, olumludan daha olumluya götürmektir.
Hipnotik dil kalıpları;
- Hiç gördünüz mü?
- Neler olabileceğini bir hayal edin…
- Size yöntemini gösterseydim…
- İlgileniyor musunuz?
- Bilemezsiniz…
- Acaba…
- Sizce de öyle değil mi?
- Siz de öyle hissetmiyor musunuz?
- Akıl verecek değilim ama…
- Ne düşünüyorsunuz?
- Bilmek isteyeceğinizi düşündüm…
- Karar vermenize yardımcı olacak…
- Mecbur değilsiniz…
- Kimi insanlar nedense…
- Bilemiyorum…
- Görmek ister miydiniz?
- Bazıları…
- Olsaydı…
- Seçmeniz gerekseydi… şeklindedir.
Bu kalıplar özellikle derse adaptasyonda zorlanan, aidiyet problemi yaşayan, akran zorbalığında kendini kontrol edemeyen öğrencilerimize, olumlu etki etmede yardımcı olacaktır. Bu dil kalıplarını samimi şekilde ustaca kullanabilirsek, öğrencilerimizi ikna etmede büyük kolaylık yaşayacağımıza inanıyoruz.
Örnekleme yaparak hipnotik dil tekniklerini biraz daha açalım;
Emir kelimelerinin olumsuz etkilerini hepimiz biliyoruz. Rica kipini kullandığımız zaman öğrencide, tercihin kendisine bırakıldığı algısı oluşabilir. O zaman ne yapmalıyız? İşte burada hipnotik dil tekniklerinden gizli emir kipini kullanabiliriz.
Mesela; Emir: Bugünkü ödevlerinizi yapın. [Emir almak, insanı baskı altında hissettirir.]
Rica: Bugünkü ödevlerinizi yapabilir misiniz? [yapmama hakkına sahip olduğu anlaşılır.]
Gizli emir: Bugünkü ödevlerinizi yapar mısınız? [Sorumluluğun öğrencide olduğu hissi uyandırır.]
Özellikle akran zorbalığında kendini kontrol edemeyen öğrencilerimize, Hipnotik dil tekniklerinden negatif emir kipini kullanmadan, pozitif emir kipini kullanarak olumlu davranışa ikna etmeye çalışabiliriz. Mesela; “kırmızı bir fil düşünme,” dediğimizde ilk aklınıza kırmızı renk gelmiştir. Özellikle yapılmaması gereken durumlar için, olumsuz durumu isimlendirmeden pozitif yönlendirmeler yapılmalıdır. Yani olumsuz kelimenin, zıt anlamını kullanarak ikaz etmek daha etkilidir.
Mesela; Negatif Emir kipi: Arkadaşına vurma.
Pozitif Emir Kipi: Arkadaşlarımızı severek iletişim kuralım.
Negatif Emir kipi: Arkadaşının eşyalarına zarar verme.
Pozitif Emir Kipi: Arkadaşlarımızın eşyalarını da kendi eşyalarımız gibi korumalıyız.
Negatif Emir Kipi: Sakın yalan söyleme.
Pozitif Emir Kipi: Her zaman doğruyu söylemeliyiz.
Akran zorbalığını önlemek için “Hayal edin… “diyerek öğrencimize içinde kendisinin olduğu hikayeler anlatmasını istemek, olumlu davranışta bulunmasını hayal etmesini sağlayacaktır. Mesela; “Hayal edin, arkadaşınız çok zor bir durumda. Siz de arkadaşınıza yardım etmek istiyorsunuz. Bu konuda sahip olduğunuz yardım seçeneklerinden hangisini seçerdiniz?” şeklinde öğrencimize soru yönlendirebiliriz. Bu yönlendirme sayesinde olumlu davranışta bulunmasını hayal ettirerek, gerçekte olumlu davranış sergileyen biri olduğunu varsaymasını sağlayabiliriz. Çünkü hayal etmek, elde etmenin yarısıdır.
Okula gelmede sıkıntı yaşayan, okumak istemediğini dile getiren öğrencilerimize evrensel nicelik belirten ifadeler kullanabiliriz. Seçenek vermeden seçenek varmış algısı oluşturarak, istenen yönde yol göstermek iyi bir tekniktir. Evrensel niceliği; “Herkes zamanı geldiğinde okula gitmesi gerektiğini bilir,” demek ile ifade edebiliriz. Seçenek vermeden seçenek varmış algısı; “istersen benim önerilerimi dikkate alarak beraber sınıfa gidebilir veya kendi önerini bana anlattıktan sonra bunları değerlendirip sınıfa gidebiliriz,” diyerek oluşturabiliriz.
Diğer bir yöntem öğrencimize evet veya hayır şeklinde yanıtlayabileceği sorular yönelterek, olumlu davranışa yönlendirmektir. Mesela; “Sınıfta yazı yazarken yorulduğunda, yazmaya ara vererek ellerini birkaç kez açıp kapadığında, dinlenebilir misin?” veya “Derste dikkatin dağıldığı zaman sınıfta birkaç dakika gözlerini kapayarak, gevşeyebilir misin?“” şeklinde çözüme götüren sorular sorulabilir. Burada sorunun kendisini dile getirerek çözüm önerisinde bulunuyoruz. Cevabın, başın yukarı aşağı hareketi ile evet anlamında olumlu olmasına dikkat etmeliyiz.
Dersi dinlerken dikkatini toplamada sıkıntı yaşayan öğrencilerimize olumlu varsayımlar ile yaklaşarak, kendi yeteneğinin farkına varmasını sağlayabiliriz. Mesela; “Sanırım güzel dinleme ve hızlı anlayabilme yeteneğin sayesinde bu kadar çabuk öğreniyorsun,” dediğimiz de öğrencimiz kendisindeki yeteneğin farkına varacaktır. Ya da olumlu varsayımlar ile zaten sorumluluğunu yerine getireceği varsayılarak yönlendirmeler yapılabilir. Mesela; “Tahtadaki yazıyı defterlerinize hemen yazacağınız için, yazıyı bitirdikten sonra kitaplarınızı okuyabilirsiniz,” demek gibi.
Dilimizi ne kadar etkili ve güçlü kullanırsak, öğrencilerimiz ile kuracağımız iletişimimiz de o kadar iyi ve güçlü olacaktır. Sözlerin güçlü etkisini kullanarak, öğrencilerimizin hayatlarına güzel dokunuşlarda bulunabiliriz. Kırmadan, incitmeden, yıpratmadan tüm sorunların çözüme kavuşması mümkündür. Sadece öğretmenler olarak biz güzel neticelenmesini isteyelim. Sonucun güzel olmasını istediğimiz yol, ancak güzel yürürsek mümkün olur. Tüm öğretmenlerimin bunu başarabileceklerini hissediyorum. Sizde öyle hissetmiyor musunuz?
Saygılarımla.
