Saygıdeğer Öğretmenlerim,
Bu yazımı anlayan, düşünen ve geliştiren öğretmenlerime destek olmak adına kaleme (klavyeme) alıyorum.
Vignette tekniği, birlikte öğrenmeyi hedefleyen grup çalışmasıdır. Eğitimden sorumlu kişiler tarafından, öğretmenlere anlatılan vignettelerden (skeçlerden) yola çıkarak sorulan sorulardan bize cevap vermeleri istenilir. Bu cevaplardaki verilerin değerlendirilmesi ile öğretmenlerimizin sorunları ve krizleri nasıl çözdükleri, sorunlarda olaylara mı kişilere mi odaklandıkları gibi konular hakkında fikir edinmemizi sağlayarak, başarılı stratejinin yolları belirlenir. Verilerin değerlendirilmesinde çatışma yönetim politikasına dikkat edilmeli, çalışanların eleştirel düşünceye sahip olmaları, açık politika yolu izlemeleri, empati kurabilmeleri oldukça önemlidir.
Vignette; bilimsel araştırmalarda incelenen olayları anlamaya odaklanılan örnek olay hikayelerin, skeçlerin ele alınmış biçimidir. Vignette tekniği, nitel veri toplama yönteminde son 10 yılda oldukça yaygın kullanılan bir tekniktir. Amaç örgütsel öğrenme engellerini incelemek, toplanan veriler neticesinde örgütsel öğrenme kapasitesini geliştirmektir. Örgütsel öğrenme engelleri; pozisyonum neyse ben oyum, sorumluluk üstlenmede gönülsüz olma, olaylara takılıp kalma, başarısızlıkta sorumluluğu başkalarında arama, çözümleri yöneticilerden bekleme gibi olumsuz durumları içerir. Örgütsel öğrenme; yaşadığı olaylardan sonuç çıkarma, değişen çevre koşullarına uyum sağlayabilme, yeni bilgi edinme ve bu bilgiyi transfer etme, vizyon oluşturma, kapasiteleri genişletme gibi performans hedeflerini geliştirmek için planlanan başarılı stratejilerdir. Öğrenen örgütler; sürekli çalışanların birlikte öğrenmeyi hedeflediği, kapasitelerini geliştirme becerisine sahip dinamik örgütler olarak tanımlanır.
Vignette tekniğinde hedef, kurumdaki tüm bölüm personellerinin olan veya olabilecek iç ve dış sorunlar için suçlu aramak yerine, sistemin bir parçası olduğunu kabul ederek, hatayı kendi aralarında düzeltmeye çalışmalarıdır. Bir tür erken uyarı vazifesini görüyor diyebiliriz. Bu konuda vardığımız sonuçlar neticesinde öğretmenlere güçlendirici faaliyetler, destekleyici eğitimler veya seminerler yapılarak takım çalışması ile çözüm yollarını anlatmaktır.
Vignette Tekniği hakkında bilinmesi gerekenler;
- Vignette tekniğinde konu hakkında alan araştırması yapan Senge`nin (1997) örgütsel öğrenme engellerini yedi temel başlıkta incelediği görülmüştür. Bu yedi temel engeller;
- Pozisyonum neyse ben oyum; sadece kendi görevinin sorumluluklarına odaklanır,
- Düşman dışarıda; tüm başarısızlıkların dışarıdan kaynaklandığını düşünme,
- Sorumluluk üstlenme kuruntusu; aktif sorumluluk almaktan kaçmak,
- Olaylara takılıp kalma; kısa süreli olayların nedenlerine takılı kalma,
- Haşlanmış kurbağa; ani değişim yerine, sürece yayılmış değişimi uygulamak,
- Deneyimden öğrenme avunması; alınan kararlarda geçmiş deneyimleri önemsemek,
- Yönetici ekip miti; sorunların çözümünü yöneticiden beklemek.
- Uygulamada öğretmenlere yönlendirilecek olan hikayeler, konu hakkında tasvir edilmiş senaryolar, yaşanmışlık durumuna göre üretilmelidir. Bu tekniği, alan hakkında araştırma yapan Senge`nin(1997) yedi engel durumuna sorduğu örnek vignetteler ile açıklık getirelim.
- Pozisyonum neyse ben oyum engeline örnek vignette; Ahmet öğretmen görevli olduğu ilköğretim okulunda öğretmenlik görevi dışında olduklarını düşündüğü hizmet içi eğitim gibi geliştirici etkinliklere “bunlar benim işim değil” diyerek katılmamakta ve bu türden etkinliklere karşı isteksizlik göstermektedir. Sizin okulunuzda böylesi bir durumla karşılaşıldığında, bu durum hakkında diğer öğretmenler ne düşünür ve ne yapar?
- Düşman dışarıda engeline örnek vignette; Hülya öğretmen öğrencilerinin sınavlarında göstermiş oldukları düşük performansın nedenini soran okul müdürüne “eldeki imkanlarla ancak bu kadar, velilerden yeterli desteği göremiyoruz” şeklinde bir açıklamada bulunmuştur. Sizin okulunuzdaki öğretmenler öğrencilerinin başarı durumları ile ilgili böylesi bir durumla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
- Sorumluluk üstlenme kuruntusu engeline örnek vignette; Tarih öğretmeni Mahmut Bey “Müzeler, tarihte önemli yeri olan veya günlük hayatta her zaman kullanılan ve bahsedilen objelerin gerçeklerini görme imkanını bizlere sunduğu yerlerdir. Okuldaki öğrencilerin müzeye veya tarihi yerlere götürülmesi tarih bilinci kazandırmak açısından önemlidir” diye düşündü. Daha sonra, öğrencileri müzeye götürmenin sorumluluk gerektirdiğini anladığından, öğrencileri müzeye götürmekten vazgeçti. Sizin okulunuzdaki öğretmenler belirtilen durumla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
- Olaylara takılıp kalma engeline örnek vignette; Ayşe Hanım, Beceri Eğitimi dersi için uygulamaya gitti bir işletmede öğrencilerinden birinin uygun olmayan davranışları ile ilgili şikâyette bulunur. Ayşe hanım önce öğrenci ile konuşur. Öğrencinin aynı davranışlara devam ettiğini fark ettiğinde sorumlu idareci ile konuşur. Sorumlu idareci öğrenci ile konuşurken Ayşe Hanım da yanlarındadır. Akşam olunca öğrenci velisi Ayşe Hanım’ı arar ve kızının yaptığı şeyin normal olduğunu, öğretmeni veya idareciyi ilgilendirmediğini, kesinlikle kızına karışılmamasını, sert bir dille söyler. Sizin okulunuzdaki öğretmenler belirtilen durumla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
- Haşlanmış kurbağa engeline örnek vignette; Ömer öğretmen okulda devamsızlık yapan öğrencilerin sayısının ve öğrenciler arasında problemlerin her geçen yıl daha çok arttığını fark ettiği halde bu durumun normal olduğunu düşünmektedir. Mehmet öğretmen ders verdiği sınıflardaki öğrencilerin sınav başarılarının her dönem bir önceki döneme göre düşüyor olmasını “Geçen yıl ilk 20`deydiler ama bu yılda fena değil, ilk 50`ye girmişler” diyerek normal bir durummuş gibi algılamaktadır. Sizin okulunuzdaki öğretmenler belirtilen durumlarla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
- Deneyimden öğrenme avunması engeline örnek vignette; Okulun rehber öğretmeni, hangi öğretim yöntemlerinin daha etkili olduğuna ilişkin bir bilimsel araştırma sonucunu diğer öğretmenlerle paylaşmak istiyor. Öğretmenler, rehber öğretmenine aynen şunu söylerler “Biz hangi öğretim yönteminin daha etkili olduğunu deneyimlerimizden ve tecrübelerimizden öğreniriz. Bunun için bilimsel araştırmaya ihtiyaç yoktur.” Sizin okulunuzdaki öğretmenler belirtilen durumla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
- Yönetici ekip miti engeline örnek vignette; Fizik öğretmeni Ayşe Hanım öğrencilerin matematik dersinden genelde başarısız olduklarını ve bunu kendi dersindeki başarı durumlarını da olumsuz etkilediğini fark etti. Önce, sınıfın matematik öğretmeni ile konuşup öğrencilerin eksiklerini tamamlayabilmelerinde inisiyatif almayı düşündü. Fakat sonrasında bu yöneticilerin görevi diyerek, sorunun teşhisini ve çözümünü onlara bıraktı. Sizin okulunuzdaki öğretmenler belirtilen durumla karşılaşsalar ne düşünürler ve ne yaparlar?
Yapılan araştırmanın sonucunda, öğretmenlerde en sık görülen öğrenme engelleri; sorumluluk üstlenmede isteksizlik, başarısızlıkta suçu başkasında görme, tecrübeyle öğrenme yoluna gitme ve çözümü yöneticiden bekleme olduğuna ulaşılmıştır.
Bu yedi engelin her biri için doğru alternatifler; pozisyonum neyse ben oyum engeli için personel geliştirme takımlarının kurulması, düşman dışarıda engeli için veli ile iş birliğinin güçlenmesi, sorumluluk üstlenme kuruntusu engeli için okulda alınan kararlarda öğretmenlerin görüşüne başvurularak öğretmenlere sorumluluk verilmesi, haşlanmış kurbağa engeli için öğrenci başarı ve davranışlarının düzenli şekilde takip edilmesi, deneyimden öğrenme avunması için yenilikleri takip etmeleri, yönetici ekip miti engeli için öğretmenlere sürece müdahil olmaları gerektiğinin anlatılması, olaylara takılı kalma engeli için küçük sorunlara karşı duyarsız kalmadan çözüm yolları üretmenin anlatılması gerektiğidir.
Amaç öğretmenlerin nasıl düşündüğü ve hangi öğrenme engeline takıldığını anlamak, teorik yaklaşımların pratikte nasıl uygulanması gerektiği konusunda destekleyici açıklamalar yapılmasıdır.
Saygılarımla.
