Saygıdeğer Öğretmenlerim,
Bu yazımı kurum içinde daha başarılı olmak isteyen yöneticiler ve kendisinde var olan gücü fark ederek doğru yönde kullanmak isteyen öğretmenlerim için klavyeme alıyorum.
Konumuza gücün genel tanımını yaparak başlayalım. Güç; potansiyel kuvvet, karşıdakini etkileyebilme yeteneğidir. Kişisel güç; kişinin kendi çabası ile olayların gidişatını etkileyebileceğine inanmasıdır. Güç Kaynağı; Karşısındakini etkilemek için kullanılan yol, kaynaktır.
Kurumlarda yönetim veya eğitim sahasında olan öğretmenlerimiz, hedeflerindeki spesifik bir amacı gerçekleştirmek için birçok yol kullanırlar. Bunlar kimi zaman kendi yetkinliğini kullanma, kimi zaman ödül verme, kimi zaman cezalandırma gibi alternatiflerdir.
Öncelikle burada dikkat etmemiz gereken durum kullandığımız güç kaynaklarının hangisinin uzun vadede, ne kadar etkili olduğunu bilmektir.
Gelin öğrenciyi etkilemede güç kaynaklarının ileri vadede ne kadar etkili olduğunu inceleyelim;
- Meşru Güç %15 etkilidir;
İşe yeni başlayan bir ustabaşı çalışanına karşı; bir hemşire ilk defa karşılaştığı bir hastasına karşı; bir öğretmen de öğrenci veya velisine karşı mesleğin verdiği konum gereği, meşru bir güce sahiptir. Bu güç ustabaşına, hemşireye veya öğretmene karşı saygılı olmayı kendiliğinden getirir. Bu güç ilk karşılaşmada %60-70 etkili olsa da, zamanla ve iletişim kuruldukça asıl etki %15 civarında olur.
Nasıl mı? Düşünsenize bilgisi ve uzmanlığı yeterli olmayan bir ustabaşı, hemşire veya öğretmen… Zamanla sizin üzerinizdeki etkisi ne kadar olabilir ki?
Öğretmenlik vasfının vermiş olduğu meşru güç, öğretmeni öğrenciden üstün kılan bir güç imgesidir. Bunun için meşru gücün olması gerektiği ölçüde kullanılması gerekir.
Bu gücü daha çok formal güç olarak değerlendirebiliriz. Kurumdaki hiyerarşik pozisyonunuzun öğrenciden üstün olmasından dolayı, öğretmen yetkinliğiniz sayesinde öğrenciyi etkileyebilme potansiyelinizi göstermektedir. Meşru güç, 30 yaşındaki öğretmene 50 yaşındaki velinin saygı duyması veya öğretmenin sınıfa girdiğinde öğrencilerin susarak öğretmene saygı duyulması şeklindedir. Akıllı bir öğretmen meşru gücü, uzmanlık ve hatır gücü ile desteklemeye çalışmalıdır.
Olması gerekenden fazlası da olumsuz etki oluşturabilir. “Burada öğretmen benim, benden izin almadan hiçbir şey yapamazsın. Bunu yaparken bana sordun mu?” şeklindeki yaklaşımlar, meşru gücün kullanımına olumsuz örnek olabilir.
- Ödüllendirme gücü %10 etkilidir;
- Cezalandırma gücü %10 etkilidir;
Hiyerarşik düzende yönetici olan kişinin ödül ve ceza gücünü zamanı gelince ve ölçülü olarak kullanması, harekete geçirmek için etkili bir güçtür. Bazen bir “aferin” demekle ödüllendirmiş, bazen “senden bunu beklemezdim” demekle cezalandırmış oluruz. Burada önemli olan ödül ve cezanın davranışa göre ölçülü olmasıdır. Ölçülü olmayan ödül de ceza da kısa vadede etkisi çokmuş gibi gözükse de, uzun vadede öğrencinin kişiliğini veya hayatını kötü etkileyebilecek olumsuzluklara sebep olacaktır.
Bu konuda ufak bir hatırlatma yapmak isteriz. Özellikle ceza uygulamasında kullanılan yaptırım, zorlama, dayatma gibi yaklaşımlar, güç ile iktidar kavramının birbirine karıştırılmasına neden olabilir. Bu durum genelde öğrencinin, sadece cezadan kaçmak için kurallara uyma davranışını sergileyip, okul dışında yanlış davranışa devam etmesini sağlayabilir. Buda öğrencinin doğru davranışa uymayıp, okul içinde sadece uyumlu olmasına neden olabilir. Eğitimde asıl olan ise öğrencinin doğru davranışa uyması olmalıdır. Mesela; öğretmenin okulda beslenme getiren öğrencilerin paketli gıda getirirlerse beslenmelerinin çöpe atılarak cezalandırılacağını söylemesi, öğrencide korkuya neden olur. Bu durumda öğrenci ceza almamak için beslenmesinde paketli gıda getirmez. Yani okul içinde uyumlu davranır. Fakat okul dışında paketli gıda tüketimi devam eder.
Ceza vermek yerine öğretmenin paketli gıdaların zararlarından bahsederek farkındalık oluşturması, sadece okul içinde değil okul dışında da bu tür gıdaların tüketilmemesi konusuna öğrencilerin uymasını sağlar.
- Uzmanlık gücü %30 etkilidir;
Ustabaşı, hemşire, öğretmen örneğini tekrar hatırlayalım. İşini çok iyi bilen bir ustabaşı, alanında çok uzman bir hemşire, dersini çok iyi bilen ve anlatan bir öğretmen… Bunlara hep daha fazla saygı duymak isteriz değil mi? Öğrenciler ve veliler eğitimde, öğretmenlerin uzmanlık gücüne ihtiyaç duyarlar. Uzmanlık gücü, tamamen bilginin, becerinin ve birikimin gücüdür. Bir öğretmen olarak; yapacağınız işe, derse, uygulamaya olan hakimiyetinizin kuvvetli olması, uzmanlık gücünüzü etkili kullandığınızı gösterecektir.
- Hatır gücü %35 etkilidir;
Şöyle bir durum hayal edelim; işinde uzman bir ustabaşı her şeyi bağırarak, kızarak anlatıyor, alanında uzman bir hemşire aşağılıyor ve çok saygısız davranıyor, mesleğini iyi bilen bir öğretmen kaba ve sert davranıyor.
Güç kaynaklarının en önemlisi olan hatır gücünü kullanmıyorsa, güç eksik kalıyor demektir.
Hatır gücünü informal güç olarak tanımladığımızda, kurumdaki pozisyonundan bağımsız kişisel özelliklerinden dolayı öğrencileri etkileyebilme potansiyelimizdir. Hatır gücüne itibar, güven, hoşgörü ve sevgi gibi sağlıklı kişisel bağ, sadakat gibi örneklemeler yapabiliriz. Özellikle öğrenciyi etkileme konusunda oldukça başarılı ve kalıcı olduğu unutulmamalıdır.
Bütün Güç Kaynaklarını bir örnekte toparlayacak olursak;
Öğretmen olarak, veli toplantısı yapmak için sınıfa girdiğinizdeki etkiniz, Meşru Gücünüzdür. Çocuklarla ilgili konuya vakıf olma ve bilginiz Uzmanlık Gücünüzdür. Hitabetiniz, üslubunuz, duruşunuz ve nezaketiniz Hatır Gücünüzdür.
Saygılarımla.
