Saygıdeğer Öğretmenlerim,
Risk almak insanın doğasında vardır. Fark etsek de fark etmesek de. Herhangi bir konu ile ilgili, olmasını istediğimiz durum için risk alırız. İnsan yürümeyi öğrenmeye başladığı zaman düşme riskine rağmen ayağa kalkarak yürümeye çalışır. Yemek yaparken kullandığımız tuz veya baharatlar, yemeği daha güzel yapabilme adına birer risk unsurudur aslında.
İnsanın hayatında en çok risk aldığı dönem, ilk gençlik dönemleridir. Zamanla alınan risklerin başarısızlıkla sonuçlanması kişiyi hayal kırıklığına uğratarak, risk almaya karşı ön yargı ile yaklaşmasına sebep olur. Bunun nedeni alınan riskin doğru belirlenmemesinden kaynaklıdır. Almamız gereken riski doğru analiz etmek için risk yönetimini başarılı planlayarak, süreci kontrolümüz altına almalıyız.
“Öğretmen olarak risk almalı mıyım? Ne gereği var?” sorusu sizi risk almaktan vazgeçiriyorsa, alıştığınız düzenden çıkarak risk almak sizde strese sebep oluyorsa, risk yönetimi hakkında okuyacaklarınızın size yol gösterici olacağı kanaatindeyiz.
Öğrenciyi veya veliyi kazanma yolunda risk alınması gerekiyorsa doğru stratejiler ile düşük risk almaktan kaçınılmamalıdır. Çünkü öğrenciyi kazanmak demek, geleceğe yatırım yapmak demektir. Kendimize ve geleceğimize yapabileceğimiz en doğru yatırım da, insan sermayesidir.
Konuya güzel bir söz ile giriş yapalım; “Hayatınızda riskler alın. Eğer kazanırsanız, liderlik edersiniz. Eğer kaybederseniz, rehberlik edersiniz.” Bu sözden yola çıkarak liderlik ve rehberlik yapan öğretmenler olarak bizler hesaplanabilir ve kontrol edilebilir riskler almalıyız.
Riski tanımlamamız gerekirse; riziko olarak da telaffuz edilen risk, tehlikeyi göze almak demektir. Burada riski, tehlike az ise düşük risk, fazla ise yüksek risk olarak ikiye ayırmak isteriz. Biz öğretmenlerin alabileceği risk, düşük risk gurubuna girmelidir. Yüksek risk gurubu daha çok sağlık ve iş hayatında kendini gösterir. Mesela; hastanın rızasına bağlı yüksek riskli ameliyatlar veya bilmediğiniz iş alanına finansal destekte bulunmanız gibi.
Risk konusunda net uygulamalardan örnek vermek doğru olmaz. Çünkü bazen gaza basmak, bazen de frene basmak hayat kurtarır. Buradan gaza ya da frene basın diyemeyiz. Hayat kurtarmak için ikisinden birini yapmanız, yani risk almanız gerekir.
Öğretmenlikte risk alırken, dikkat etmemiz gereken hiyerarşi ile etkin risk yönetimi şu şekilde olmalı;
- Amaca hizmet etmeli,
Alınacak riskin amacımıza olumlu etkisi olmalıdır. Attığımız taş, ürküttüğümüz kuşa değdi mi? Yani kişisel çıkarlarımız, kendi menfaatimiz veya farklı konuda sadece haklı çıkmak adına risk alınmamalıdır. Bu anlamda alacağımız her karar, amacımız olan eğitimde gelişimi ve ilerlemeyi desteklemelidir.
Mesela; sürekli anlattığımız ders şekli öğrencilerimiz tarafından karmaşık bulunuyorsa, farklı ders anlatım metotlarını öğrenerek anlatım dilimizi değiştirmeliyiz. Hiç denemediğimiz anlatım şekli başta bize zor gelecektir. Hatta “Ya başaramazsam, ya rezil olursam,” düşüncesi bizi risk almakta vazgeçirebilir. Esasında alacağımız bu düşük risk, bizim için büyük bir fırsattır. Yeni öğrendiğimiz öğrenme metodu, öğrencilerin kısa sürede öğrenmelerine yardımcı olarak işimizi kolaylaştıracak ve bize zaman kazandıracaktır.
Ya da veli toplantısının haricinde aylık yapacağımız veli çayları, başta bize doğru bir strateji değilmiş gibi gelebilir. Fakat burada alacağımız düşük riskler, uzun vadede velileri kazanmak ile neticelenerek bize büyük fırsat sağlamış olacak.
Bunun için amacımızı doğru belirlemeliyiz. Amacını bilen öğretmen yaşanan her zor durumun geçici olduğunu, doğru riskler ile üstesinden gelerek yarınki başarıya ulaşacağını bilir.
- Kontrol edilebilir olmalı,
Risk alırken dikkat edilecek koşulları saptayabilmemiz için kendimize sormamız gereken birtakım sorular olmalı.
1.Alacağımız riske karşı gelebilecek şikayetler neler olabilir? (Gelebilecek her türlü şikayetler öngörülerek hesap verilebilir şekilde sorumluluk alınmalıdır. Riske gerçekçi yaklaşmak, varsayımlarla hayali hedefler belirlememek önemlidir.)
2.Yöneteceğim riski değerlendirdiğimde, sonuç beni memnun ediyor mu? (Veliler arasında hissedilen bir gerginlik var ise, aylık veli çayları bu durumu daha çok kızıştıracağından çay programı bizim için doğru bir strateji olmaz.)
3.Öngörülemeyen durumlarda risk alınmalı mı? (Öngörülmeyen durumlarda, bilinmeyen konuların altı doldurularak durumun olgunlaşması beklenmelidir.)
Sorun çıkaran durumlar veya kişiler iyi analiz edilmelidir. Unutmayın ki alacağınız riskte sorumlu kişi sizsiniz. Mesela; kontrol kriterleri olarak alacağınız riske karşı, gelecek şikayetlerin ikiyi geçmemesi gerekir. Üç ve daha fazla şikâyetin gelebilmesi durumda, farklı risk yolları üzerinden yeniden değerlendirme yapılmalıdır.
- Ölçülebilir olmalı,
Veli istekleri, yönetimin beklentileri, öğrencinin performansı vb. bunların hepsini ölçmeliyiz. İleriye dönük sonuçların başarılı olmasını istiyorsak, detaylandırmalıyız. Geriye dönük sapma olup, olmadığını kontrol etmeliyiz. Yani yaşanabilecek her türlü iç ve dış risklerin ne olduğu hesaplanmalı, telafi edilemeyecek durumlarda risk almaktan kaçınılmalıdır.
- İyileştirmeye açık olmalı,
Alınacak risk, gerek yönetim gerekse veli veya öğrenci açısından faydalı olmalıdır. Bunun için risk faktörünün önceden analizi yapılmalıdır.
Mesela; risk grubundaki öğrencileri kazanmak adına atacağımız adım, öğrencinin okul başarısına veya varsa problemin giderilmesine destek olmalıdır. Bu konuda öğretmenler velilerden sosyal destek istemelidirler. Özellikle sevgiyi çocuğuna göstermekte çekimser olan aileler için sevgi göstermek bir risk olarak görülebilir. Bunun için aileden istenilecek sosyal destek özellikle öğrencinin sevilmesi, değer verilmesi ve önemsenmesi üzerine olmalıdır.
Öğretmen alacağı riskten önce öğrenci ile arasındaki ilişkiyi güçlendirerek öğrenciyi güdüleyen yönünü fark etmeli, değerli olduğunu hissettirmelidir. Bunun yanı sıra risk altındaki çocukların söz aldıklarında etkili dinlenmesi, olumlu davranışlarında takdir edilerek sınıf ortamında desteklenmesi oldukça önemlidir.
- Nasıl risk alacağını bilmek,
Risk adına atacağınız adım hakkında fikir sahibi olmalısınız. Yoksa “Kervan yolda düzülür,” diyerek gözü kapalı risk almak doğru değildir.
- Ana ve yan sürecin iyi tanımlanır olması,
Bunun en kolay yolu süreci sayısallaştırmak olabilir. Risk sürecini adım adım hikayeleştirerek sayısallaştırabiliriz.
- Tehdit unsuru içeren riskler tespit edilmeli,
Bu konuda Mecelle-i Ahkamı Adliye’nin 30. Maddesi durumu çok güzel izah etmektedir. “Defi mefasid celbi menafiden evladır.” Yani bir işte hem zarar hem de yarar varsa, önce o işteki zarar esas alınarak giderilir, devamında yararlı olan uygulanılır. Mesela; Fen Bilgisi dersi DOĞA VE ÇEVREMİZ konusunu işlemek için okulun bahçesini kullanmak isteyen bir öğretmen, hava durumunu esas alarak hasta olabilecek öğrenciler için bahçe etkinliğini havaların sıcak olduğu bir güne ertelemelidir. Öğrencinin sağlığı riske atılmamalıdır.
Ez cümle, “Hiçbir şeyi riske atmamak, aslında her şeyi riske atmaktır.”
Saygılarımla.
